بازارهای نوظهور: دریچه‌ای به فرصت‌های نوآوری و سرمایه‌گذاری
در عصر جهانی‌سازی و رقابت اقتصادی، بازارهای نوظهور به عنوان موتورهای رشد اقتصاد جهانی جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند. این بازارها که در مسیر تحول از اقتصادهای سنتی به اقتصادهای پیشرفته قرار دارند، فرصت‌های بی‌نظیری را برای نوآوری، سرمایه‌گذاری و توسعه فناوری فراهم می‌آورند. صندوق‌های پژوهش و فناوری به عنوان حلقه اتصال میان دانش و کسب‌وکار، نقش محوری در بهره‌برداری از ظرفیت‌های این بازارها ایفا می‌کنند.
تعریف و ماهیت بازارهای نوظهور
بازار نوظهور یا Emerging Market، به اقتصاد کشوری اطلاق می‌شود که در فرآیند توسعه و پیشرفت قرار داشته و دارای نقدشوندگی در بدهی‌های محلی و بازار سهام است. این مفهوم نخستین بار در سال ۱۹۸۱ توسط اقتصاددانان مطرح شد. بازارهای نوظهور با سطح بازارهای کارا فاصله دارند و فاقد مقررات و استانداردهای سخت حسابداری هستند که در کشورهای توسعه‌یافته مرسوم است، اما زیرساخت‌های فیزیکی لازم نظیر سیستم بانکی، بورس اوراق بهادار و پول واحد را دارا می‌باشند.
نمونه‌های کلاسیک آن شامل چین، هند، برزیل، روسیه، ترکیه، اندونزی و ویتنام است. بازارهای نوظهور امروزه بیش از نیمی از رشد اقتصادی جهان را تأمین می‌کنند. صندوق بین‌المللی پول (IMF) پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۳۰، سهم این کشورها از تولید ناخالص جهانی به بیش از ۶۰٪ برسد.
ویژگی‌های کلیدی بازارهای نوظهور
ویژگی کلیدی این اقتصادها، پویایی ساختاری است؛ آنها در حال حرکت از وابستگی به صادرات مواد خام و کشاورزی، به سمت صنایع پیشرفته، فناوری دیجیتال و خدمات مالی هستند.
رشد اقتصادی سریع
یکی از ویژگی‌های بارز بازارهای نوظهور، نرخ رشد اقتصادی بالای آنهاست. معمولاً کشورهایی که حداقل رشد ۳ درصدی یا بیشتر تولید ناخالص داخلی را تجربه می‌کنند، به عنوان بازار نوظهور شناخته می‌شوند. این رشد سریع، فرصت‌های استثنایی را برای سرمایه‌گذاران و کارآفرینان فراهم می‌آورد. افزایش درآمد سرانه منجر به گسترش مصرف داخلی و افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات جدید شده است.
تمرکز بر صنعتی‌سازی و فناوری
بازارهای نوظهور تلاش می‌کنند از یک اقتصاد سنتی مبتنی بر کشاورزی و صادرات مواد خام به سمت اقتصاد متمرکز بر تولید و فناوری پیش بروند. این تحول، بستر مناسبی برای رشد استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد می‌کند.
به‌عنوان مثال، چین با سرمایه‌گذاری عظیم در هوش مصنوعی و انرژی‌های تجدیدپذیر، هند با رشد اقتصاد دیجیتال و برزیل با توسعه بخش کشاورزی فناورمحور، هرکدام نمونه‌ای از مسیرهای متفاوت رشد در بازارهای نوظهور هستند و به مراکز جذاب برای نوآوری تبدیل شده‌اند.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری و نوآوری
دولت‌ها در این کشورها سیاست‌های تشویقی برای ورود سرمایه خارجی، انتقال فناوری و تولید مشترک اتخاذ می‌کنند. در دهه اخیر، فناوری به‌ویژه در حوزه‌های فین‌تک، تجارت الکترونیک، هوش مصنوعی و بلاکچین نقش بی‌بدیلی در شتاب رشد بازارهای نوظهور ایفا کرده است.
این کشورها برخلاف مسیر سنتی توسعه غرب، اغلب با جهش فناورانه (Technological Leapfrogging) روبه‌رو هستند؛ یعنی به‌جای طی‌کردن مراحل طولانی صنعتی‌سازی، مستقیماً وارد فاز دیجیتال می‌شوند.
نمونه بارز: استفاده گسترده از تلفن همراه برای پرداخت‌های مالی در آفریقا و جنوب شرق آسیا است که باعث شکل‌گیری مدل‌های نوین بانکداری دیجیتال و کسب‌وکارهای فناورمحور شده است.
بازارهای نوظهور فرصت‌های متنوعی را در حوزه‌های مختلف فناوری و نوآوری ارائه می‌دهند:
استارتاپ‌ها
اکوسیستم استارتاپی در بازارهای نوظهور به سرعت در حال گسترش است و فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوانی را فراهم می‌آورد.
انرژی‌های تجدیدپذیر
با افزایش تقاضا برای توسعه پایدار، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز رو به رشد است.
فین‌تک و تکنولوژی مالی
خدمات مالی دیجیتال و سیستم‌های پرداخت نوین، از جمله حوزه‌های پرطرفدار سرمایه‌گذاری هستند.
چالش‌ها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری
با وجود فرصت‌های فراوان، سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور با چالش‌هایی همراه است. وابستگی بالا به کالاهای پایه‌ای مانند نفت یا فلزات، بی‌ثباتی اقتصادی، نوسانات نرخ ارز، مسائل زیرساختی و تغییرات سیاسی از جمله ریسک‌های این بازارها محسوب می‌شوند.
همچنین، ضعف در قوانین حقوقی و حاکمیت شرکتی می‌تواند چالش‌هایی را برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد کند. با این حال، درک صحیح از این ریسک‌ها و مدیریت هوشمندانه آنها و همکاری با نهادهای محلی نقش اساسی در موفقیت دارد و می‌تواند منجر به بازدهی قابل توجه شود.
نقش صندوق‌های پژوهش و فناوری
صندوق‌های پژوهش و فناوری نقش کلیدی در توسعه اکوسیستم نوآوری بازارهای نوظهور ایفا می‌کنند. این صندوق‌ها با حمایت از طرح‌های تحقیقاتی، تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی و تأمین منابع مالی برای استارتاپ‌ها، به ایجاد زنجیره ارزش دانش‌بنیان کمک می‌کنند.
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
بازارهای نوظهور، قلب تپنده اقتصاد قرن بیست‌ویکم هستند. این کشورها نه‌تنها منابع طبیعی و انسانی فراوان دارند، بلکه در حال تبدیل‌شدن به مراکز نوآوری، تولید و مصرف جهانی هستند و بازارهای نوظهور با ارائه فرصت‌های استثنایی برای نوآوری و سرمایه‌گذاری، زمینه‌ساز تحولات بنیادین در اقتصاد جهانی هستند.
در سال‌های آینده، انتظار می‌رود که همکاری میان بازارهای نوظهور خود به یکی از محورهای اصلی رشد جهانی بدل شود؛ همکاری‌هایی که از مرز اقتصاد فراتر رفته و دیپلماسی فناوری، سرمایه انسانی و تحول دیجیتال را نیز در بر می‌گیرد.
در نهایت، سرمایه‌گذاری هوشمندانه در فناوری‌های نوظهور و حمایت از کارآفرینان، کلید موفقیت در این مسیر پرچالش اما پرفرصت است. برای سرمایه‌گذاران، تحلیلگران و تصمیم‌سازان اقتصادی، شناخت این بازارها دیگر یک گزینه نیست، بلکه پیش‌شرط حضور مؤثر در آینده اقتصاد جهان است.
