راهکارهای تامین مالی در دره‌ی مرگ استارتاپ‌ها
مسیر تبدیل استارتاپ از ایده تا عرضه‌ی اولیه سهام
عموما استارتاپ‌هایی که به این مرحله رسیده‌اند، از عرضه‌ی محصول خود، اندازه‌ی بازار و میزان سرمایه‌ی مورد نیاز برای افزایش مقیاسشان اطمینان حاصل کرده‌اند، در غیر این صورت باید در سیستم توزیعشان تغییراتی حاصل نمایند یا یک مدل کسب و کار جدید را بسازند. به طور کلی رویکرد تامین مالی در این مرحله به چهار بخش تقسیم می‌شود که در ادامه هر بخش تعریف خواهد شد.
منظور از بخش پایانی بذر این است که عموما استارتاپ‌ها تامین مالی اولیه ای داشته اند که توسط خانواده، دوستان یا فرشتگان سرمایه‌گذار صورت گرفته، جایگاه آن‌ها در چرخه‌ی سرمایه‌گذاری استارتاپ‌ها کمی بعد از قعر دره‌ی مرگ است، آن‌ها جایگاه خود را در بازار می‌دانند و برای استحکام و قدرت گرفتن مدل کسب و کاری خود نیاز به سرمایه دارند. اگر مایلید در خصوص دره مرگ و راهکارهای تامین مالی در این قسمت اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله پیشین ما با عنوان “راهکارهای تامین مالی در دره‌ی مرگ استارتاپ‌ها” را مطالعه بفرمایید.
مرحله اول / سری A
شرکت‌های خصوصی، استارتاپ‌هایی که در حال پیشرفت در راستای مدل کسب و کاریشان هستند و میزان پتانسیل رشد مثبت خود در بازار را نمایان می‌کنند در این بخش قرار می‌گیرند. شرکت‌های نام برده در این بخش عموما نیازمند سرمایه‌ای بین ۲ تا 20 میلیون دلار (داخل کشور حدودا برابر با 1 تا 20 میلیارد تومان (در سال ۱۳۹۹)) برای اتمام بخش دره‌ی مرگ و پرداخت وام‌های ایجاد شده در مسیرشان هستند. بر أساس مطالعات ۱۰ ساله‌ی صورت گرفته متوسط این مقدار در سال ۲۰۲۰ میزان ۸/۱۵ میلیون دلار شده است.
مرحله دوم / سری B
این بخش از روند سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌هایی است که از « استارتاپ » بودن گذر کرده‌اند و دارای مسیر و نقاط عطف کسب و کاری مشخص و مطمئن هستند. با توجه به تعریف ارائه شده توسط ایلاد گیل، کارآفرین و سرمایه‌گذار شرکت‌هایی چون AirBnB، Pinterest و …، این مرحله از سرمایه‌گذاری مختص افزایش مقیاس شرکتها و تصاحب سهم بیشتری از بازار است. شرط گذر کردن از مرحله‌ی استارتاپ، داشتن یک مدل کسب و کار مطمئن و کارا و همچنین مشتریان مشخص و وفادار است. میزان سرمایه‌ی مورد نیاز در این بخش عموما بازه‌ای بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون دلار (داخل کشور حدودا 20 تا 8۰ میلیارد تومان (در سال ۱۳۹۹)) است. گاها بسته به حوزه‌ی کاری شرکت، مثلا رباتیک، تکنولوژی‌های خودرو‌های خودران و سلامت، دیده شده که در این سری به میزان ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار ارزش شرکت افزایش داده شده، مثل شرکت Zoox در حوزه‌ی خودروی خودران که با یک سرمایه‌گذاری ۲/۳ میلیون دلاری توسط مایک کنون بروکس ( Grok Ventures) در سال ۲۰۱۴، تا ۲۰۱۸ موجب افزایش ۸۰۰ میلیون دلاری ارزش شرکت شد.
مرحله سوم / سری C
زمانی که شرکتها به بلوغ رسیدند، یعنی مدل کسب و کاری آن‌ها چه در صورت سود و چه زیان شرکت، کار می‌کند، پایگاه مشتریان آن‌ها به حالت انبساطی رسیده و با توجه به ورود نقدینگی به مدل درآمد – هزینه، شرکت مورد توجه همگانی قرار می‌گیرد. در این مرحله شرکت به سمت استاندارد‌های بین‌المللی و مرحله‌ی توسعه می‌روند. گاها شرکتها به دلیل توسعه‌ی یک یا چند محصول جدی اقدام به سرمایه پذیری می‌کنند. در این مرحله، بسته به جایگاه شرکت، ده‌ها یا صدها میلیون دلار برای سرمایه‌گذاری شرکت نیاز خواهد بود. در داخل کشور بازه‌ی سرمایه‌گذاری در این سری شرکتها 80 تا 250 میلیارد تومان (در سال ۱۳۹۹) بوده است.
روش‌های تامین مالی
در این بخش از توسعه با توجه به اینکه وضعیت استارتاپ‌ها مشخص‌تر شده است و شرکتها دارای سابقه‌ای مشخص و ترازنامه مالی هستند، این‌ها باعث می‌شود که ارزش‌گذاری شرکتها بهتر انجام شده و در پی آن روش تامین سرمایه به راحتی انتخاب شود. به طور کلی، سرمایه‌گذاران خطرپذیر عمده‌ترین ارگان‌های سرمایه‌گذاری در این مرحله هستند، در کنار آن‌ها می‌توان به بانک‌ها و کارآفرینان خصوصی اشاره کرد. روند رشد شرکت و روش‌های تامین مالی در این مرحله در نمودار ۱-۱ به نمایش درآمده است.
شرکت‌هایی که در قسمت نهایی مرحله بذری (Seed) هستند (دره مرگ) عموما به کمک فرشتگان سرمایه‌گذار یا میکرو سرمایه‌گذاران خطرپذیر سعی در عبور از قعر دره‌ی مرگ کرده تا بتوانند به شرکت‌های سری A تبدیل شوند. تفاوت اصلی بین شرکت‌های در مرحله‌ی بذری و سری A ، میزان سرمایه در گردش ،ارزش شرکت، نوع مالکیت و مشارکت سرمایه‌گذاران در شرکت است. سرمایه‌ی مرحله‌ی بذری معمولاً در مقادیر کمتری (به عنوان مثال ، ده‌ها یا صدها هزار دلار) خواهد بود، در حالی که بودجه سری A معمولاً به میلیون‌ها دلار می رسد.
شرکت‌های سری A، از نهاد‌های معتبر دولتی یا نیمه خصوصی مانند سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC: Venture Capital) و سرمایه‌گذاری خصوصی (PE: Private Equity) مانند صندوق پژوهش و فناوری گیلان یا صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری، به تامین سرمایه‌ی مورد نیازشان اقدام می‌نمایند. عموما این سرمایه‌گذاران سبد سرمایه گذاری بیش از صدها میلیارد تومان را مدیریت می‌کنند.
شرکت‌های سری B، به درآمد مثبت و سوددهی رسیده‌اند که می‌توانند هزینه‌ی خود را تحت پوشش سود‌های حاصل از فروششان دربیاورند. سرمایه‌گذاران سری B عموما میزان سرمایه‌ی بیشتری را نسبت به سری A به شرکت سرمایه‌پذیر می‌دهند، در پی این میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها به دنبال ریسک کمتری هستند.
شرکت‌های سری C، به دلیل رشد و بلوغ شرکت با سرمایه‌گذارانی مواجه هستند که بعضا در قبال سرمایه‌ی وارد شده به شرکت، بازگشت یا سود حداقل دو برابری را درخواست می‌کنند. یکی از اتفاقاتی که در این سری شرکتها می‌افتد، اقدام برای خرید یک شرکت دیگر برای افزایش مقیاس است که عموما برای این هدف نیاز به سرمایه‌های کلان دارند. عموما در این بخش سرمایه‌گذاران به دنبال چنین شرکت‌هایی هستند تا بتوانند در ازای سهم منطقی در رشد و سوددهی با آن‌ها به شراکت بپردازند.
نکاتی که سرمایه‌گذاران در هر مرحله به آن توجه می‌کنند
سرمایه‌گذاران بسته به جایگاه شرکت به ترتیب در سری‌های A، B و C برای قبول سرمایه‌گذاری به دنبال شاخص‌هایی هستند که شرکتها باید در هنگام ارائه حتما به آن‌ها اشاره کنند.
سری A
- اعلام مدل کسب و کاری مطمئن که در حجم کمی از بازار آزمایش شده و جواب گرفته است
- اعلام KPIهای مشخص برای گذر از قعر دره مرگ و رسیدن به منطقه سود
- اعلام دقیق پیشبینی بازار از لحاظ اقتصادی، هزینه‌ها و درآمد‌های ۲ تا ۵ ساله
سری B
- اعلام میزان افزایش مقیاس و رویکرد‌های پیشروی در آن راه
- اعلام دقیق گزارشات مالی و توجیح اقتصادی بودن افزایش مقیاس در آن زمان
- اعلام ساختار سازمانی
- شناخت کامل رقبا و اعلام میزان سرمایه‌ی مورد نیاز برای تصاحب درصد مشخص از بازار
سری C
- در این بخش عموما سرمایه‌گذاران به دنبال این شرکتها خواهند بود. صرفا توجیح استراتژیکی خرید شرکتی جدید برای افزایش مقیاس یا مشخص کردن KPIهای مورد نیاز برای بین‌المللی کفایت می‌کند
نکته:
اعلام ریسک‌ها، تهدیدها، فرصتها، نقاط قوت و ضعف در تمام سری‌ها از جمله نکاتی است که تمام سرمایه‌گذاران به آن توجه خواهند کرد و در صورت عدم اعلام این نکات، سرمایه گذاران نتیجه گیری کاملی نسبت به کسب و کار نخواهند داشت.
در مقالات آینده به بخش نهایی رشد شرکتها و ورود آن‌ها به بورس پرداخته خواهد شد و گفته خواهد شد که نحوه‌ی ارائه‌ی به سرمایه گذاران چطور باشد تا با استاندارد‌های جهانی منطبق گردد.
